سندروم تونل کارپال (مجرای مچ دست)، عارضه ایست که باعث بی‌حسی، سوزش، درد و دیگر مشکلات در دست ساعد و بازو می‌شود. این بیماری، با تحت‌فشار قرار گرفتن عصبی در مجرای مچ دست (عصب مدین) که مجرایی باریک در مچ و سمت کف دست است، به وجود می‌آید.
ممکن است که ساختار مچ دست، بیماری‌ها و احتمالاً حرکات مکرر دست، علت ایجاد این عارضه باشد. معمولاً درمان مناسب، سوزش و بی‌حسی را از بین می‌برد و قابلیت مچ و دست را بازمی‌گرداند.
علائم سندروم تونل کارپال
علائم سندروم تونل کارپال (مجرای مچ دست) به‌تدریج بروز می‌کنند. اولین علائم، بی‌حسی یا سوزش گاه و بیگاه انگشت شست، اشاره و وسط است. همچنین ممکن است باعث مشکلاتی در مچ و کف دست شود. علائم رایجی که این عارضه ایجاد می‌کند، شامل موارد زیر است:
- سوزش و بی‌حسی: ممکن است دست یا انگشتان دچار سوزش همراه با درد و بی‌حسی شوند. معمولاً انگشت شست، اشاره، وسط یا انگشتری را درگیر می‌کند، اما برای انگشت کوچک مشکلی پیش نمی‌آید. گاهی، حسی مانند برق‌گرفتگی در این انگشتان احساس می‌شود. این حس‌ها ممکن است از مچ به سمت بازویتان نفوذ کند. معمولاً این علائم، در هنگام گرفتن فرمان اتومبیل، گوشی تلفن یا روزنامه بروز کند. حتی ممکن است که این حس سوزش و بی‌حسی، شما را از خواب بیدار کند. بسیاری از افراد، سعی می‌کنند که با تکان دادن دستشان، علائم را از بین ببرند. گاهی البته ممکن است که بی‌حسی درگذر زمان با غفلت از درمان دائمی شود.
- ضعف: ممکن است که دستتان ضعیف شود و وسایل از دستتان بیفتد. احتمالاً به خاطر بی‌حسی دست یا ضعف عضله‌های تحت‌فشار شست این اتفاق می‌افتد که این عضلات هم تحت کنترل عصب میانی هستند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دائماً علائمی مبنی بر سندروم تونل کارپال (مجرای مچ دست)، بروز می‌کنند و نمی‌توانید که کارهای روزمره خود را انجام دهید و خوابتان نیز برهم‌خورده است به پزشک مراجعه کنید. اگر این مشکل درمان نشود، آسیب دائمی به عصب و عضله وارد می‌کند.
این عارضه در اثر فشار بر عصب مدین ایجاد می‌شود. عصب میانی (مدیان) از ساعد تا مجرایی در مچ دست شما (مجرای کارپال) می‌گذرد و به دست منتهی می‌شود. این عصب باعث ایجاد حس در قسمت داخلی شست و دیگر انگشت‌ها به‌جز انگشت کوچک می‌شود. همچنین پیام‌های عصبی به وجود می‌آورد تا ماهیچه‌های پایین شست را تکان دهد.
هر عاملی که باعث فشرده شدن یا آسیب دیدن عصب میانی در فضای مجرای مچ دست شود، سندروم تونل کارپال (مجرای مچ دست) را به وجود می‌آورد. ممکن است شکستگی مچ، باعث باریک شدن مجرای کارپال شود و به عصب آسیب بزند و همچنین موجب روماتیسم مفاصل و درنتیجه ایجاد ورم و التهاب شود.
این عارضه در بسیاری از موارد، بیش از یک عامل دارد. احتمالاً ترکیبی از عوامل، باعث بروز این عارضه می‌شود.
عواملی که احتمال بروز سندروم تونل کارپال را افزایش می‌دهد:
شاید این عوامل به‌طور مستقیم موجب بروز این عارضه نباشند، اما احتمال بروز و یا بدتر شدن آسیب عصب میانی را افزایش می‌دهند.
- آناتومی بدن: شکستگی یا دررفتگی مچ دست یا التهاب مفاصل که باعث تغییر شکل استخوان‌های کوچک مچ می‌شود، ممکن است باعث تغییر فضای مجرای مچ دست شده و بر عصب میانی فشار بیاورد. افرادی که مجرای مچ دست کوچک‌تری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند.
- جنسیت: به‌طورکلی این سندروم بیشتر در زنان رخ می‌دهد. احتمالاً به خاطر این است که مجرای مچ دست خانم‌ها به نسبت کوچک‌تر از مردان است. احتمالاً مردانی که این سندروم را دارند، دارای مجرای کارپال کوچک‌تری نسبت به زنانی هستند که این عارضه را ندارند.
- آسیب‌دیدگی عصب: برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، احتمال آسیب‌دیدگی عصب مانند عصب میانی را افزایش می‌دهد.
- عارضه‌های التهابی: بیماری‌هایی که با التهاب همراه هستند، مثل روماتیسم مفاصل هم می‌تواند بر غشای دور تاندون‌ها در مچ دست تأثیر بگذارند و بر عصب میانی فشار بیاورند.
- چاقی: چاقی عامل بسیار مهمی در ابتلا به این عارضه است.
- برهم ریختن تعادل مایعات بدن: بیرون نرفتن مایعات دفعی از بدن، باعث بیشتر شدن فشار بر مجرای کارپال شده و به عصب میانی آسیب می‌زند. این مشکل در طول حاملگی و یائسگی رایج است که در مورد حاملگی، بعد از اتمام آن دوره خودش از بین می‌رود.
- دیگر عارضه‌ها: عارضه‌هایی مانند یائسگی، چاقی، اختلالات تیروئید و ازکارافتادگی کلیه هم ممکن است احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد.
- محل کار: در صورت کار با ابزار لرزان یا کار در خط مونتاژ که نیازمند خم کردن مکرر مچ دست است، فشار شدیدی بر عصب میانی واردشده و یا آسیب موجود در عصب بدتر می‌شود. بااین‌حال، اسناد علمی متناقضی وجود دارد و اثبات نشده که این عوامل به‌طور مستقیم باعث ایجاد این سندروم می‌شود.
مطالعات متعددی مبنی بر ارتباط استفاده از کامپیوتر و مبتلا شدن به این عارضه انجام‌شده است. بااین‌حال، اسناد معتبری که نشان دهد که استفاده از کامپیوتر احتمال بروز این سندروم را افزایش می‌دهد، وجود ندارد. البته ممکن است که استفاده از کامپیوتر نوع دیگری از درد را ایجاد کند.
پیشگیری از سندروم تونل کارپال (مجرای مچ دست)
هیچ روش اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از این سندروم تونل کارپال وجود ندارد، اما می‌توان فشار بر روی دست و مچ دست را با روش‌هایی به حداقل رساند:
- فشار را کاهش دهید و اجسام را آرام‌تر بگیرید: مثلاً اگر با ماشین صندوقداری یا صفحه‌کلید کار می‌کنید، دکمه‌ها را آرام‌تر فشار دهید. اگر می‌خواهید برای مدت زیادی بنویسید، از خودکاری بزرگ با تنه‌ای نرم و جوهری روان استفاده کنید.
- زمان‌های متعددی برای استراحت بگذارید: هرچند مدت یک‌بار به‌آرامی مچ و دست‌ها را بکشید و خم‌کنید. این حرکت، برای افرادی که با ابزار لرزان یا ابزاری که نیروی زیادی می‌گیرند، کار می‌کنند، خیلی مفید و مهم است.
- مراقب حالت بدنتان باشید: از خم کردن تمام مدت مچ دستتان، خودداری کنید. اگر در حالت راحت و میانه‌ای نگه‌دارید، بهتر است. صفحه‌کلید را در سطح آرنج یا کمی پایین‌تر قرار دهید.
- حالت بدنتان را بهبود ببخشید: اگر حالت بدنتان درست نباشد، شانه‌ها به عقب می‌روند، گردن و عضلات شانه کوتاه می‌شود و به اعصاب گردن فشار وارد می‌شود. همین هم بر دست و انگشتان و مچ‌ها اثر می‌گذارد.
- موس کامپیوتر را عوض کنید: موس کامپیوترتان باید راحت باشد و به مچتان آسیبی نرساند.
- دستانتان را گرم نگه‌دارید: اگر در مکانی سرد کار می‌کنید، احتمال اینکه درد دست و یا دستتان سفت و کوفته شود، زیاد است. اگر نمی‌توانید دمای محیط کارتان را کنترل کنید، از دستکش‌هایی که سرانگشت ندارند، استفاده کنید تا دستانتان گرم بماند.
درمان سندروم تونل کارپال (مجرای مچ دست) در کیلینک خانم دکتر فاطمه ناجی انجام می شود.
