خار پاشنه، ضایعه‌ای کلسیمی، در زیر پاشنه و به شکل برآمدگی شاخ مانند است. اگر از قسمتی که خار پاشنه درآمده، با اشعه ایکس تصویربرداری شود، می‌بینیم که حدوداً ۱٫۲۵ سانتی‌متر به جلو آمده است. این عارضه بدون تصویربرداری و مشخص شدن نوع آن‌هم بانام «سندروم خار پاشنه» شناخته می‌شود.
بااینکه اغلب، این عارضه دردی ایجاد نمی‌کند، ممکن است گاهی باعث درد پاشنه شود. درد اغلب به دلیل تماس زائده‌ی استخوانی و بافت فاشیا ی کف پاست. بافت فاشیا بافتی ارتباط‌دهنده است که از انگشتان پا تا پاشنه کشیده شده است که در طول کف پا وجود دارد و استخوان پاشنه را به زیر پنجه پا متصل می‌کند.
درمان خار پاشنه یا مشکلات شبیه به آن شامل فعالیت، پابند مخصوص، داروهای ضدالتهاب و تزریق کورتیزون می‌شود. اگر با این روش‌ها درمان نشود، جراحی نیاز است.
علل ایجادکننده خار پاشنه
این عارضه زمانی رخ می‌دهد که کلسیم، در زیر استخوان پاشنه تجمع کند و البته این موضوع در طی چندین ماه اتفاق می‌افتد.
علل شایع ایجادکننده‌ی خار پاشنه:
- ایجاد فشار بر ماهیچه‌ها و رباط‌های پا،
- کشیدگی پلانتار فاشیا (فاشیا کف پا)
- پارگی مکرر غشایی که استخوان پاشنه را می‌پوشاند
این عارضه بیشتر برای ورزشکارانی اتفاق می‌افتد که پریدن و دویدن زیادی در فعالیتشان وجود دارد.
عواملی که احتمال بروز خار پاشنه را افزایش می‌دهد
- شیوه راه رفتن غیرطبیعی که باعث می‌شود فشار بیشتری بر استخوان پاشنه، رباط‌ها و اعصاب نزدیک به پاشنه وارد شود
- آرام دویدن یا دویدن معمولی، به‌خصوص بر روی سطوح سفت
- اضافه‌وزن و چاقی
عواملی که احتمال بروز التهاب فاشیا کف پا (پلانتار فاشئیت) را افزایش می‌دهد:
- افزایش سن که باعث کاهش انعطاف و نازک شدن فاشیا کف پا و لایه چربی محافظ پاشنه می‌شود.
- دیابت
- ایستادن در بیشتر ساعات یک روز
- فعالیت‌های بدنی پیوسته و مکرر
- داشتن کف پای صاف یا زیاد بودن قوس کف پا
علائم خار پاشنه
خار پاشنه معمولاً هیچ علامتی ندارد؛ اما می‌توان گفت که اگر در محل خار پاشنه التهاب فاشیا رخ دهد، درد مزمن یا متناوب و غیردائمی را به‌خصوص هنگام راه رفتن، دویدن آرام و یا دویدن معمولی ایجاد می‌کند. به‌طورکلی، خار پاشنه به‌تنهایی، دردی ایجاد نمی‌کند اما زمانی که باعث آسیب به بافت نرم کف پا شود درد ایجاد می‌شود.
بسیاری از افراد درد حاصل از خار پاشنه و پلانتار فاشئیت را مانند چاقو یا سنجاقی توصیف می‌کنند که وقتی صبح از خواب بیدار می‌شوند و می‌ایستند، به کف پایشان فرو می‌رود و دردی دارد که بعد از مدتی به دردی خسته‌کننده تبدیل می‌شود. افراد، معمولاً در مورد درد سوزش مانند و تیزی که موقع ایستادن بعد از نشستن طولانی ایجاد می‌شود، شکایت می‌کنند.
درمان بدون جراحی
به ترتیب شدت التهاب و بزرگی این زائده درمان‌ها از انجام ورزش‌هایی خاص شروع‌شده، استفاده از کفی‌های مناسب، داروهای ضدالتهاب، تزریق استروئید در کف پا زیر دیدمستقیم است. این درمان‌ها نگه‌دارنده هستند و حائز اهمیت است که بدانید تنها با سرکوب و از بین بردن التهاب فاشیا کف پا و قطع ارتباط تماسی زائده‌ی استخوانی و این بافت فیبروزی تنها باعث می‌شود تا این التهاب مجدداً ایجاد نشود.
ممکن است که درد ناشی از خار پاشنه و التهاب تاندون زیر پا، با استراحت بهتر نشود. اگر از خواب بیدار شوید و راه بروید، به خاطر بلندتر شدن ناگهانی تاندون زیر پا که کشیده می‌شود و باعث کشش پاشنه هم می‌شود، احتمالاً احساس درد بیشتری بکنید. اغلب هر چه بیشتر راه بروید، درد کاهش می‌یابد؛ اما ممکن است که بعد از استراحتی طولانی‌مدت یا راه رفتن زیاد، دوباره درد به سراغتان بیاید.
اگر درد پاشنه‌تان بیش از یک ماه طول کشید، با پزشکی مشورت کنید. احتمالاً پزشک درمانهای زیر را پیشنهاد دهد:
- فعالیت‌های کششی
- تعویض کفش
- استفاده از کفش یا وسایل محافظتی ارتوپدی
- فیزیوتراپی
- پابند طبی مخصوص شب
شاید بتوان درد پاشنه را با داروهای قوی مانند استامینوفن (تیلنول)، ایبوپروفن (ادویل) یا ناپروکسن درمان کرد. در بسیاری از موارد، با وسیله‌ی ارتوپدی مناسبی می‌توان علت درد پاشنه و قوس پا، مانند عدم توازن جسمی، درمان کرد. در برخی موارد هم تزریق کورتیکواستروئید زیر دیدمستقیم دستگاه سونوگرافی باعث از بین رفتن التهاب آن ناحیه می‌شود.
جراحی
بیش از ۹۰ درصد افراد، بدون جراحی درمان می‌شوند. اگر نتوان با روش‌های ذکرشده در طی ۹ تا ۱۲ ماه خار پاشنه را درمان کرد، برای کاهش درد و بازیابی توانایی، جراحی نیاز است.
روش‌های جراحی شامل موارد زیر می‌شوند:
- آزاد کردن پلانتار فاشیا (فاشیا کف پا)
- جدا کردن خار پاشنه
آزمایش و معایناتی قبل از جراحی لازم است تا افراد واجد شرایط و مطلوب را شناسایی کنند و همچنین مراقب‌های پس از جراحی، مانند استراحت، یخ، بستن، بالا نگه‌داشتن پا و زمان مناسب انداختن وزن بر روی پای جراحی‌شده هم مهم است و باید موردتوجه قرار گیرد. در برخی موارد، لازم است که بیمار پس از جراحی، از بانداژ، پابند طبی، چوب زیر بغل، کفش طبی و انواع عصاها استفاده کند.
مشکلات احتمالی پس از جراحی شامل:
- درد عصب، درد پاشنه‌ی گاه‌وبیگاه،
- بی‌حسی دائمی آن ناحیه،
- عفونت
- باقی ماندن جای زخم می‌شود.
بعلاوه، با آزاد شدن پلانتار فاشیا، خطر از بین رفتن استقامت، گرفتگی پا، شکستگی ناشی از فشار و ورم زانو افزایش می‌یابد.
پیشگیری
با استفاده از کفشی که مناسب و اندازه پایتان است که کفی ضربه‌گیر و ساق محکم و تکیه‌گاه پاشنه مناسب دارد، انتخاب کفش مناسب هر ورزش، گرم کردن و حرکات کششی قبل از فعالیت بدنی و حفظ سرعت خود در هنگام فعالیت، می‌توان از ایجاد این عارضه پیشگیری کرد.
از کفش‌هایی که کفی و پاشنه‌اش ساییده شده و کوچک‌شده، استفاده نکنید. اگر اضافه‌وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند در پیشگیری از ایجاد خار پاشنه کمک کند.
